Snimanje dece na CT uređajima neosporno doprinosi bržem uspostavljanju dijagnoze i kvalitetnijem lečenju. Ova metoda omogućava vizuelizaciju unutrašnjosti pacijenta sa prostornom rezolucijom od 2 mm, dok je razlika u gustini mekog tkiva koja se može videti na CT snimcima 30 puta manja nego u konvencionalnoj radiografiji. Ovakva sposobnost vizuelizacije eliminiše nepotrebne dijagnostičke hirurške intervencije, što je naročito važno kada je reč o pedijatrijskim pacijentima. CT se u pedijatrijskoj radiologiji koristi za dijagnostiku različitih poremećaja: kod dijagnostikovanja malignih bolesti, traume ili kod zapaljenja. Uvođenje heličnih i multidetektorskih sistema u kliničku praksu omogućilo je još veću primjenu CT uređaja u pedijatriji [22-24, 25, 26]. Mogućnost 3D rekonstrukcije u kompjuterizovanoj tomografiji eliminiše i potrebu za invazivnijim i skupljim konvencionalnim angiografijama.
Međutim, pacijentna doza za dete u CT dijagnostici je veoma visoka. Na osnovu istraživanja Brenera iz 2001 godine [4], utvrđeno je da rizik za nastanak fatalnog karcinoma kod dece podvrgnute CT snimanjima iznosi 1 u 1000. Deca su osetljivija na zračenje od odraslih pacijenata usled bržeg razmnožavanja ćelija i nesposobnosti da se ćelije oporave od mutacija izazvanih jonizujućim zračenjem. Pored toga, očekivani životni vek je duži kod dece te je verovatnoća za razvoj radijacionog karcinoma veća nego kod odraslih.
Mnoga istraživanja pokazuju da se broj CT pregleda kod dece rapidno povećava [3, 27, 28]. Od ukupnog broja CT pregleda od 2 do 5 % su pregledi na pedijatrijskim pacijentima [29, 30]. Takođe, utvrđeno je da se u mnogim ustanovama kod snimanja dece koriste isti parametri ekspozicije kao za odrasle pacijente, što rezultuje znatno većom dozom za dete [31, 32]. Oko 33% od svih pedijatrijskih CT pregleda obavi se u prvoj dekadi života deteta, a 17% na djeci mlađoj od 5 godina [33]. Najčešći pregled u CT dijagnostici kod pedijatrijskih pacijenata je pregled glave, na koji se po nekim istraživanjima odnosi skoro polovina svih pregleda u pedijatrijskoj CT dijagnostici [34, 35].
Specifičnosti pedijatrijskih izlaganja ogledaju se u većoj radiosenzitivnosti tkiva kod dece, posebno kod novorođenčadi, i dužeg očekivanog životnog veka te veće mogućnosti za razvoj radijacionog karcinoma. Štitasta žlezda, dojke i gonade su organi sa povećanom osetljivošću na zračenje kod dece u razvoju. To znači da će ista doza po gramu tkiva imati veći potencijal da izazove fatalni karcinom kod deteta u poređenju sa odraslom osobom [15]. Pored veće radiosenzitivnosti organa, doza za dete je veća ukoliko se koriste isti parametri ekspozicije kao za odrasle pacijente, a razlog za to je veličina organa [36]. Dodatni problem stvara i činjenica da se kod snimanja dece ne koriste parametri ekspozicije prilagođeni na osnovu veličine pacijenta [37].
Najveći problem kod rizika za decu jeste duži očekivani životni vek u kome može da se manifestuje karcinom. Pored toga, rizik za nastanak karcinoma je kumulativnog karaktera. Svako izlaganje jonizujučim zračenjima povećava rizik za nastanak radijacionog karcinoma tokom životnog vijeka. Rizik za starije odrasle osobe je znatno manji, jer za manifestaciju mnogih vrsta radijacionog karcinoma, posebno čvrstih, treba da prođu i decenije.
[1] Donnely LF, Frush DP. Pediatric multidetector CT. Radiol Clin North Am. 2003;41:637–655
[2] Frush DP, Donnelly LF. Helical CT in children: technical considerationsand body applications. Radiology. 1998;209:37–48
[3] Berland LL, Smith JK. Multidetector-array CT: once again, technology creates new opportunities. Radiology. 1998;209:327–329
[4] Mettler FA Jr, Wiest PW, Locken JA, Kelsey CA. CT scanning: patterns of use and dose. J Radiol Prot. 2000;20:353–359
[5] Paterson A, Donnelly LF, Frush DP. The pros and cons of imaging options. Contemp Pediatr. 2001;18:73–94
[6] Brenner DJ, Elliston CD, Hall EJ, Berdon W. Estimated risks of radiation-induced fatal cancer from pediatric CT. AJR Am J Roentgenol. 2001;176:289–296
[7] P. C. Shrimpton, M. C. Hillier, M. A. Lewis and M. Dunn, National survey of doses from CT in the UK: 2003, The British Journal of Radiology, 79 (2006), 968–980
[8] Moss M and McLean D. Paediatric and adult computed tomography practices and patient dose in Australia. Australas. Radiol. 50 (2006) 33–40.
[9] Tsapaki V, Aldrich JE, Sharma R, Staniszewska MA, Krisanachinda A, Rehani M, Hufton A, Triantopolou C, Maniatis PN, Papailiou J and Prokop M. Dose reduction in CT while maintaining diagnostic confidence: diagnostic reference levels at routine, head, chest and abdominal CT-IAEA coordinated research project. Radiology 240 (2006) 828–834.
[10] Mettler FA, Thomadsen BR, Bhargavan M, Gilley DB, Gray JE, Lipoti JA, McCrohan J,Yoshizumi TT and Mahesh M. Medical radiation exposure in the U.S. in 2006: preliminary results. Health Phys. 95 (2008) 502–507.
[11] Tenkanen-Rautakoski P. Number of radiological examinations and procedures in 2008 (in Finnish). Radiation and Nuclear Safety Authority (STUK). Report STUKB 121 (2008). ISBN: 978-952-478-540-2.
[12] Pages J, Buls N. and Osteaux M. CT dose in children: a multi-centre study. Br. J. Radiol. 76 (2003) 803–811.
[13] Paterson A, Frush DP and Donnelly LF. Helical CT of the body: are settings adjusted for paediatric patients? Am. J. Roentgenol. 176 (2001) 297–301.
[14] Arlington Medical Resources. Available at: http://www.amr-data.com
[15] Nishizawa, K, M. Matsumoto, K. Iwai et al, Survey of CT practice in Japan and collective effective dose estimation. Nippon Acta Radiol. 64(3): 151-158 (2004).
[16] International Commission on Radiological Protection (ICRP), ICRP Publication 60, Recommendations of the International Commission on Radiological Protection. Oxford, Pergamon Press, 1991.
[17] Brenner DJ. Estimating cancer risks from pediatric CT: going from the qualitative to the quantitative. Pediatr Radiol. 2002;32:228–231
[18] Huda W. Radiation dose and image quality. In: Carty H, Brunelle F,Stringer D, Kao S, eds. Imaging Children. Edinburgh, United Kingdom: Elsevier Science; 2003
[19] Paterson A, Frush DP, Donnelly LF. Helical CT of the body: are settings adjusted for pediatric patients? AJR Am J Roentgenol. 2001;176:297–301